Sociaal-economisch
De wereld waarin we leven en het eten dat we eten zijn in de loop der jaren sterk veranderd. Maar de manier waarop ons lichaam werkt, is vrijwel niet veranderd. Zo kan het gebeuren dat ons lichaam denkt dat we het risico lopen te verhongeren en gaat vragen om calorierijk voedsel met veel vet en suiker.
In ons dagelijks leven gaan we vaak met de auto of het openbaar vervoer naar ons werk. We hebben liften en roltrappen die ons zonder enige inspanning brengen waar we willen. Een kantoorbaan en het leven in de stad zorgen ervoor dat we meer en langer aan een stuk zitten.
Overal om ons heen is lekker eten en drinken waar we geen enkele moeite voor hoeven te doen. En er is van alles waar we ons zorgen over maken of aan moeten denken: zowel op het werk als in ons privéleven en op social media. Daardoor slapen we minder en hebben we meer stress.
Maar wat veel mensen niet weten, is dat al deze dingen bijdragen aan (ernstig) overgewicht. Om te begrijpen hoe dat zit, moeten we terugreizen in de tijd.
Onze omgeving 50.000 jaar geleden
“Eten of gegeten worden!” Stel je eens voor dat je 50.000 jaar geleden leefde in het stenen tijdperk. Het enige waar onze voorouders zich druk om hoefden te maken, was zorgen dat er genoeg te eten was door te jagen, te verzamelen of te vissen. Daarnaast moesten ze voorkomen dat ze zelf werden opgegeten door grote roofdieren.
Voedsel was schaars en als ze wat reserves hadden, hadden ze meer kans om te overleven en zich voort te planten. Dé manier om te overleven was dan ook om te zorgen voor voedsel met veel vet, suiker en zout. Daardoor heeft ons lichaam geleerd om een voorkeur te hebben voor energierijk voedsel om ons door periodes van schaarste heen te loodsen.
"The global rise in obesity is not the result of a sudden loss of willpower. Instead, weight gain is understood as a natural reaction to living in an environment that has changed faster than our species has been able to adapt to."
-Morris R. Stranger in a strange land: an optimal-environments account of evolutionary mismatch.
Het leven is veranderd, maar ons lichaam niet
Als je nu denkt dat wij anders zijn dan onze voorouders, heb je het mis. De systemen die onze voorouders hielpen te overleven, zijn nog steeds actief in ons lichaam en werken vaak in ons onderbewustzijn.
Het effect van de moderne samenleving: hoe je omgeving je gezondheid beïnvloedt
Levensmiddelenfabrikanten, supermarkten, restaurants en afhaalketens spelen in op onze voedselvoorkeuren door goedkoop, lekker en energierijk voedsel met veel zout, suiker en vet aan te bieden. Dit is een krachtige combinatie voor onze zintuigen; veel krachtiger dan waar onze hersenen weerstand tegen kunnen bieden. Daarom is het ook zo moeilijk om die heerlijke etensgeuren die we overal ruiken te negeren.
Het is dus niet zo gek dat we bij afhaalrestaurants een grote bestelling plaatsen en in de supermarkt ons winkelwagentje volgooien, ook al hebben we geen honger. Hoe goed je weerstand kunt bieden tegen deze verleidingen, wordt bepaald door een aantal factoren, waaronder je genen. Dit verschilt dus van persoon tot persoon.
Kortom: de wereldwijde toename van (ernstig) overgewicht is niet het gevolg van een plotseling gebrek aan wilskracht. Het is een natuurlijke reactie op het leven in een omgeving die sneller is veranderd dan onze biologie.
Verander je omgeving om het afvallen makkelijker te maken
De moderne samenleving heeft tal van factoren die het risico op (ernstig) overgewicht vergroten. Over veel van deze factoren hebben we geen enkele controle, maar gelukkig zijn er ook dingen die we wél kunnen doen. Je kunt bijvoorbeeld je omgeving anders vormgeven.